-
1 тыш
I 1. сущ.1)а) простра́нство и́ли ме́сто вне помеще́ния; двор, у́лица, подво́рьетышта калу — оста́ться на у́лице, снару́жи
тышта кар ява — на у́лице идёт снег
б) мир вне помеще́ниятышта нинди хәбәрләр йөри? — что но́вого в ми́ре (вне помещения, где идёт разговор)?
в) в знач. нареч. тышка нару́жутышка йөгерү — выбега́ть нару́жу
2)а) вне́шность, вне́шняя сторона́; нару́жность, нару́жная сторона́ (противоп. эч)тышына такта кадаклау — об`и́ть снару́жи до́ска́ми
б) вне́шность, нару́жность; вне́шний видшатлыгы тышына чыккан — его́ распира́ет ра́дость
эчендәге тышында — (погов.) что внутри́ (на душе́), то и снару́жи (во вне́шности)
тышыннан белеп булмый — нельзя́ позна́ть по вне́шности
3)а) окре́стность (населённого пункта, района, страны и т. п.)авыл тышында — в окре́стностях дере́вни
шәһәр тышында — в окре́стностях го́рода;
киртә тышында — за преде́лами огра́ды
игътибар тышында — вне внима́ния
тун тышы — верх шу́бы
бишмәт тышына ярый — годи́тся на верх бешме́та (пальто́)
2. прил.; см. тышкыөй тышы — облицо́вка (штукату́рка) до́ма
II послелогтыш як — вне́шняя сторона́
1) кро́ме; окромя́бу саналганнардан тыш — кро́ме перечи́сленного (перечи́сленных)
синең теләгеңнән тыш дөнья да бар бит әле — кро́ме твоего́ жела́ния существу́ет ещё и реа́льный мир
2)а) сверхшуннан тыш — сверх того́
чамадан тыш — сверх ме́ры
б) переводится приставками сверх-, че́рез-, чрез-вакытыннан тыш — сверх вре́мени, сверхуро́чный
гадәттән тыш — чрезвыча́йно; чрезвыча́йный
чиктән тыш — чрезме́рный, чрезме́рно; чересчу́р
3)а) вне, поми́моүз ихтыярымнан тыш — вне своего́ жела́ния (во́ли)
чираттан тыш — вне о́череди
б) переводится приставкой вне-класстан тыш — внекла́ссный
штаттан тыш хәбәрче — внешта́тный корреспонде́нт
-
2 тыш
1. внешняя (наружная) сторона // внешний2. верх (одежды)3. обложка4. перен двор, улица5. наружность, внешность6. тышында за пределами1. сверх, кроме2. вне; сверх3. в сложн сл переводится приставками вне-, сверх- -
3 тыш
I 1. сущ. 1) внешняя сторона, наружная сторона 2) обложка 3) перен.двор, улица 2. прил. внешнийtış yaq ― внешняя сторона
▪ tışqa çığarğa выходить/выйти по нужде, оправляться/оправиться ▪▪ tışı - mamıq, eçe - qabıq на иного взглянешь - картина, а разглядишь - скотина ▪▪ tışı - yefäk, eçe - kibäk на иного взглянешь - картина, а разглядишь - скотина ▪▪ tışı yaltırıy, eçe qaltırıy снаружи шёлк, а внутри щёлк, снаружи мило, а внутри гнило ▪▪ tıştan al da göl, qalğanın üzen bel на иного взглянешь - картина, а разглядишь - скотина ▪▪ tıştan yaltırıy, eçtan qaltırıy посл.снаружи шёлк, а внутри щёлк, снаружи мило, а внутри гнило II посл. 1) кроме (употребляется с существительными и местоимениями в исходном падеже), сверх 2) помимо 3) вне, сверхannan tış ― кроме него
4) вне-, сверх- (первая часть сложных слов)sıynıf tış ― внеклассный
isäptän tış ― внеплановый, сверхплановый
-
4 гадәттән тыш
1) необыкнове́нный, необы́чный; стра́нный, осо́бенныйгадәттән тыш вакыйга — необыкнове́нный слу́чай
гадәттән тыш булып тоелу — каза́ться необы́чным (стра́нным)
2) необыча́йный, исключи́тельный, из ря́да вон выходя́щий; чрезвыча́йныйгадәттән тыш хәл — чрезвыча́йное собы́тие (положе́ние)
3) чрезвыча́йный; э́кстренныйгадәттән тыш комиссия — чрезвыча́йная коми́ссия
гадәттән тыш съезд — чрезвыча́йный съезд полит.
гадәттән тыш чаралар — э́кстренные ме́ры
4) сверх-, супер-гадәттән тыш сизгер — сверхчувстви́тельный спец
гадәттән тыш көчле — сверхмо́щный
5) в знач. нареч. необыкнове́нно, необыча́йно, чрезвыча́йно, чрезме́рно, о́ченьгадәттән тыш шатлану — чрезме́рно обра́доваться
гадәттән тыш зур — о́чень большо́й
гадәттән тыш матур — необыкнове́нно краси́вый
-
5 чамадан тыш
чамадан тыш ару — сли́шком (чересчу́р, чрезме́рно) устава́ть
-
6 штаттан тыш
внешта́тный, нешта́тныйштат тан тыш хезмәткәр — внешта́тный сотру́дник
-
7 аннан тыш
1) кро́ме (поми́мо) него́ (неё)2) кро́ме (поми́мо, сверх, пове́рх) того́ (э́того) -
8 закон нан тыш
вне зако́на -
9 ихтыярдан тыш
непроизво́льно, поми́мо во́ли -
10 нәүбәттән тыш
1) вне о́череди2) внеочередно́й -
11 никахтан тыш
внебра́чный -
12 планнан тыш
вне пла́на; внепла́новый -
13 сыйныфтан тыш
вне́классовый -
14 тәкатьтән тыш
-
15 уставтан тыш
внеуста́вный -
16 хезмәттән тыш
внеслуже́бный -
17 хисаптан тыш
вне учёта, внеучётный, внепла́новый -
18 чираттан тыш
1) вне о́череди2) внеочередно́й, чрезвыча́йный -
19 аннан кала (тыш)
кроме, помимо -
20 аннан тыш
кроме, помимо
См. также в других словарях:
тышқан — … Мініліп жүрген жылқыда қысы жазы бірдей кездесетін шеміршекқата (кершеу немесе шеміршек деп те аталады), құмқата, қуқұмалақ және т ы ш қ а н деп аталатын аурулар болады (Х.Арғынбаев, Қаз. этнограф., 135). Тышқан қақпан. Тышқан ұстайтын… … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тышқанқорлық — Қ орда., Арал) тышқан қорық, тышқан іні. Біздің үйдегі сар інген байқамай т ы ш қ а н қ о р л ы қ қ а түсіп кетіпті Қ орда., Арал) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқаншыл — сын. Тышқан аулағыш, тышқанға ғана әлі жеткіш. Қазақ «Қасқыр қартайса, т ы ш қ а н ш ы л болады» дейді ғой (С.Рахымбек, Айдында., 216) … Қазақ тілінің түсіндірме сөздігі
тышқақ — зат. Ішектің қабынуы нәтижесінде болатын іш ауру … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
тышқан ауруы — Шықшыт безі ісіп кететін, көбіне жылқы малында болатын кесел … Қазақ дәстүрлі мәдениетінің энциклопедиялық сөздігі
тышқаққа қас қылғандай — (ҚХР) өзі әрең жүргенде, қырсыққанда … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқан жұтқан жыландай — (ҚХР) буылтық буылтық болу, бөлек салақ болу, қалыптан тыс семіздік … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқан құлақ — (Талд., Панф.) үлкендігі теректің жапырағындай, биіктігі жерден 7 8 см ғана көтерілетін жапырақ шөп. Т ы ш қ а н қ ұ л а қ малды тез семіртеді. Мұны жалайырлар май жапырақ деп атайды (Талд., Панф.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқаншық — (Ақт., Ойыл; Қост., Семиоз.) жүгірмек (түйенің, жылқының ауруы). Сары ат т ы ш қ а н ш ы қ болып қалыпты (Ақт., Ойыл). Совхозда бес түйе бар еді, соның біреуі т ы ш қ а н ш ы қ т а н өліпті (Қост., Семиоз.) … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі
тышқар — қ. тысқар … Қазақ тілінің аймақтық сөздігі